J.Gawiński, Clipaeus Christianitatis, to jest Tarcz Chrześcijaństwa (opr. D.Chemperek i W.Walecki)

Symbol: BTL-47

CENA netto: 33,66 zł
CENA brutto (z VAT 5%): 35,34 zł

WYDANIE:
Kraków 2003

ISBN: 83-87553-59-x

« wstecz

Obraz Jana van Kessel Starszego (1625-1679) Ptasi koncert można uznać za ikonograficzne wprowadzenie w problematykę poezji okolicznościowej. Nie trzeba bowiem wiedzy ornitologa, by zauważyć, że sens obrazu jest satyryczny: tylko nieliczne ptaki tworzące tę osobliwą orkiestrę należą do gatunków śpiewających, pozostałe skrzeczą, syczą, wrzeszczą... Wśród pisarzy będących w orbicie Jana III Sobieskiego znalazł się Jan z Wielomowic Gawiński jako autor dzieła Clipaeus Christianitatis [...] to jest Tarcz chrześcijaństwa, pisanego w latach 1680-1681. Zachowało się ono w rękopiśmiennym zbiorze. Motyw tarczy wiąże utwór Gawińskiego z innymi tekstami ówczesnej okolicznościowej literatury politycznej. Asocjacje były wówczas oczywiste: wizerunek czystej tarczy był herbem Sobieskich (Janina czyli Pole), zaś sam wódz - obroną (a więc tarczą) Sarmacji przed turecko-tatarskim zagrożeniem. Bezpośrednią pobudką utworu literackiego stała się zatem nie wiktoria czy elekcja, ale przypadkowe znalezienie "starożytnej" tarczy. Gawiński rzetelnie informuje, że stało się ono udziałem mularza Stanisława Kopernaka i jego ekipy odnawiającej kaplicę św. Jadwigi w kościele katedralnym. Tarcza, która - od tylu wieków skrywała się - przemówiła samym faktem jej odkrycia, także treścią misternej snycerki i wyrytym na niej łacińskim heksametrem. Piękna, złocona egida przechowywana jest obecnie w Muzeum Narodowym w Krakowie, Fundacja Książąt Czartoryskich; historycy sztuki czas jej powstania określają na wiek XVI. Przedstawia słynną bitwę cesarza Konstantyna z Maskencjuszem przy moście Mulwijskim w 312 roku; jak wiadomo, batalia ta zadecydowała o przyszłym zwycięstwie chrześcijaństwa nad religiami pogańskimi. Zdaniem współczesnych badaczy, tarcza została najprawdopodobniej wyniesiona w czasie "potopu" szwedzkiego ze zbrojowni królewskiej i ukryta w sklepieniu kaplicy św. Jadwigi. Niestety erudycja zawiodła Gawińskiego, który nie przypisał ikonograficznych treści snycerki konkretnemu wydarzeniu historycznemu, a jedynie wyczytał z niej ideę zwycięstwa Krzyża nad pogaństwem. Dopisała mu za to intuicja, nakazująca widzieć w znalezisku dobrą wróżbę przed wojną z Turcją. Obok niezwykłego krakowskiego wydarzenia z września 1679 roku, u genezy Tarczy stały również uwarunkowania polityczne i biograficzne, zaś na Wespazjana Kochowskiego wskazać można jako bezpośredniego inspiratora całego zbioru wierszy